Może domyślasz się, jak pisze osoba niewidoma? Dyktuje komuś tekst – powiesz. Używa specjalnych narzędzi. Na pewno pracuję na super komputerze.
Odpowiem na to pytanie i przedstawię Ci różne etapy relacji niewidomego z pisaniem. Poznasz historię zapisu charakterystyczną dla tej grupy społeczeństwa od początku do czasów dzisiejszych. Na koniec opowiem też o moich próbach.
Dawne sposoby i narzędzia pisania
Jakie techniki dawniej wykorzystywały osoby niewidome podczas pisania? Zobacz, na czym zawodziły opracowane przed wiekami koncepcje.
Otoczenie usiłowało uczyć kształtu liter wycinając je w różnych materiałach: drewno, filc,
metale, czy wyginając drut. Niewidomi zaś tworzyli własne systemy zapisu. Różnie było z ich
odczytem, a rozszyfrować kod często potrafił wyłącznie twórca. Nadal nie było sposobu na
zapisywanie przez niewidomych tekstu.
To zaczęło się zmieniać po wprowadzeniu tabliczki Kwintyliana – metalowa lub drewniana
płytka, po której rylcem żłobiono litery na warstwie wosku. Rozwiązanie nie pozwalało za to
na czytanie, a stworzony tekst szybko się zacierał. Kiedy pojawiał się jeden element – forma
zapisu – brakowało drugiego – sposobu odczytu.
Żmudną techniką, lecz posiadającą obie brakujące cechy było pismo węzłowe. Znaczenie
miała wielkość, ilość supłów i odstępy między nimi na sznurze.
Kolejna metoda polegała na żłobieniu na ściankach drewnianego pręcika scyzorykiem
karbów. Jej autor stworzył sobie nawet całą bibliotekę.
Niemożliwe stawało się rozpowszechnienie powyższych rozwiązań z uwagi na żmudność,
czasochłonność i cierpliwość.
Remedium na te bolączki okazał się zaprojektować dopiero pewien niewidomy Francuz żyjący w XVIII w.
Alfabet Braille’a, czyli pismo w kropkach dla niewidomych
Istnieje system, w którym osoby niewidome swobodnie piszą i czytają. To alfabet Braille’a.
Ale ma on swoje niedoskonałości.
„Lalka” Bolesława Prusa napisana Brajlem to 15 książek po około 100 stron każda. Tak, to całkiem sporo jak na lekturę szkolną, którą trzeba ze sobą nosić.
Twórcą alfabetu Braille’a jest Ludwik Braille – niewidomy Francuz. Opracował go, mając
zaledwie 15 lat! Zainspirował się kodami stosowanymi przez żołnierzy podczas wojny. Warto
zapoznać się z fascynującą historią Louisa. Odnośnik do niej znajdziesz w komentarzu.
System alfabetu Braille’a opiera się na 6 wypukłych punktach– dwie kolumny po trzy wypukłe kropki w każdej (lewa strona od góry punkty 1, 2, 3, a prawa punkty 4, 5, 6). Ich różne ustawienie odpowiada literom alfabetu.
W notacji punktowej stworzono takie zapisy, jak:
● literacki,
● matematyczny,
● chemiczny,
● fizyczny,
● muzyczny,
● oraz uwzględniający inne języki: rosyjski, chiński.
O ile czytanie w piśmie punktowym, jeśli zna się znaczenie konfiguracji kropek, nie wymaga szerszego komentarza, tak warto wspomnieć o samym pisaniu. Na początku stworzono tabliczki brajlowskie – przywołujące na myśl drewnianą lub plastikową oprawę z milimetrowymi prostokącikami od frontu, całość o rozmiarze zeszytu A4. Tabliczkę otwierało się jak książkę, wkładało papier i po zamknięciu dłutkiem dziurkowano kartkę sposobem lustrzanym, aby po odwróceniu kartki możliwy był odczyt.
Współcześnie do tworzenia zapisków w tym systemie wykorzystuje się tzw. maszyny brajlowskie. Na
rynku dostępnych jest kilka typów: Perkins, TatraPoint, Eurotype, czy MountBatten –
elektroniczna. Rozbudowaną wersją notatnika jest urządzenie o nazwie BrailleSense – jego rozszerzona wersja pozwala nie tylko na pisanie i czytanie notatek we wszystkich formatach, ale również umożliwia szereg aktywności związanych z Internetem, czy nawet słuchanie radia.
Chcąc pisać przy wykorzystaniu maszyny brajlowskiej konieczne jest posiadanie specjalnego papieru, którego kartki są grubsze i sztywniejsze od swoich tradycyjnych odpowiedników. Koszt zakupu ryzy papieru po 250 kartek wynosi40Zł
Tak się piszę w XXI W.
Czy wiesz, jak niewidomi korzystają z komputera lub Internetu?
Wynalezienie i rozpowszechnienie dzisiejszych technologii było prawdziwą rewolucją także z
perspektywy osób niewidomych oraz niedowidzących.
Rozwój komputerów nabrał takiego znaczenia, jak niegdyś wkroczenie alfabetu Braille’a.
Od roku 2000 powstawały różne eksperymentalne rozwiązania, jak na przykład czytniki
ekranu.
Najpopularniejszymi screen readerami są: darmowy NVDA oraz płatny JAWS
Oprogramowanie działa w ten sposób, że każdy tekst zamienia na mowę i przekazuje ją
syntetycznym głosem.
Obecnie osoby niewidome mogą bez większych przeszkód obsługiwać komputer, a nawet w pełni korzystać z Internetu.
Odpowiadając na główne pytanie artykułu: jak wygląda proces pisania osoby niewidomej?
Wykorzystując współczesną technologię, niewidomi mogą w zasadzie wykonywać te same
zadania, co osoby widzące. Brak wzroku nie jest żadną barierą. Chcąc pisać wystarczy odpalić edytor tekstowy i zacząć wprowadzać treść. Gotową pracę zapisać, później w zależności od potrzeb przenieść do folderu czy na inny nośnik lub wysłać pocztą elektroniczną. Komputer nie musi być cudem techniki, najzwyklejszy laptop spełni swoją funkcje. Należy jedynie wgrać do niego odpowiednie oprogramowanie udźwiękawiające, o którym pisałam wcześniej – NVDA lub JAWS.
Nadal niezbyt dostępne dla ludzi z tą niepełnosprawnością są wszelkie grafiki, lecz nawet to zaczyna się zmieniać i zmierzać ku lepszemu dzięki stosowaniu tekstu alternatywnego.
Dalszy rozwój technologii w tym kierunku zaowocował powstaniem dziedziny nazwanej
tyfloinformatyką – informatyką odpowiadającą na potrzeby niewidomych i słabo widzących.
Dostępne są szkolenia z bezwzrokowej obsługi komputera albo szkoły policealne
przygotowujące do zawodu technika tyfloinformatyka przy specjalnych ośrodkach
szkolno-wychowawczych dla osób z niepełnosprawnością wzroku. OK., tyle z wykładu historii ogólnej, czas na fragment historii osobistej.
Jak to było z pisaniem u mnie?
Mam na imię Magda, i może tak jak ty, nie mogę żyć bez pisania. Jednak nie zawsze tak było…
Do 6 klasy szkoły podstawowej, pisanie traktowałam jak konieczność i nie poświęcałam mu większej uwagi. Przełomem okazała się utrata wzroku. Wtedy pisanie stało się remedium na wymuszoną samotność. Pozwalało przenieść się do innego świata i umożliwiało wyrażenie emocji.
Najpierw tworzyłam kreatywnie – opowiadania w piśmie punktowym. Równolegle próbowałam podejmować tematykę lifestyle na amatorskim, niedostępnym już blogu.
Napisałam opowiadanie brajlem. Po 2 latach, korzystając z komputera, zaczęłam pisać w
tradycyjnym edytorze Word. Nadal tworzyłam teksty kreatywne: opowiadania obyczajowe, fantastyczne, a po kilku latach również wiersze.
Postanowiłam wrócić do bloga, mając świadomość, że mam wartościowe informacje do przekazania z własnych doświadczeń związanych z utratą wzroku. O wszelkich niepełnosprawnościach mówi się coraz więcej, co jest dobrym znakiem, ponieważ należy sukcesywnie obalać mity narosłe wokół OZN (osoby z niepełnosprawnością).
Około 2 lata temu spotkałam się z pojęciem copywritingu, w którym obecnie się rozwijam, podczytując blogi i tworząc własne treści.
Chcę poznać świat siły słów w Internecie, a pisania kreatywnego się nie wyrzeknę, gdyż zajmuje specjalne miejsce w sercu, stanowiąc sporą część mnie.
Podobał ci się ten wpis o pisaniu przez osoby niewidome? Podziel się wrażeniami w
komentarzu. W tej sekcji znajdziesz też odnośnik do historii twórcy pisma punktowego.
Podziel się artykułem, niech zobaczy go więcej osób. Dla ciebie to chwila, a dla mnie
możliwość podniesienia świadomości społecznej i przeciwdziałania krzywdzącym
stereotypom, jakoby zatrudnienie piszącego OZN było wyzwaniem nie do przeskoczenia. Dziękuję.